Tarih Gün Yüzüne Çıkarılıyor

Çeşitli kültürlere ev sahipliği yapmış geçmişi 5’nci yüzyıla dayandığı tahmin edilen Ardanuç Adakale’de bulunan kilisede arkeolojik kazı çalışmaları başladı.

Artvin'in Ardanuç ilçesinde, arkeolojik sit alanı olan Gevhernik Kalesi ve çevresinde yürütülen arkeolojik kazı çalışmasına bu yıl kilisede devam ediliyor.

Osmanlı döneminde kent merkezi olarak kullanılan 5 veya 9’uncu yüzyıla ait olabileceği tahmin edilen kilise kalıntısı üzerinde yapılan kazı çalışmaları tamamlandığında bölgenin zengin tarihi hakkında bilgi verecek.

Ardanuç Gevhernik Kalesi Kazı Başkanı Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Dr. Öğretim Üyesi Arkeolog ve Sanat Tarihçisi Osman Aytekin, çalışmalar hakkında değerlendirmelerde bulundu.

Osman Aytekin, yaklaşık 2 hafta önce başlanan kazı çalışmalarının, farklı üniversitelerden katılan mimar, restoratör, antropolog gibi 18 kişilik uzman ekiple sürdürüldüğünü söyledi.

Günümüzde Adakale olarak adlandırılan Gevhernik Kalesi ve çevresinin, tarihte bölgenin önemli idari ve kültürel merkezlerinden olduğuna işaret eden Aytekin, Artvin il olmadan önce hem Ortaçağ hem de Osmanlı döneminde Ardanuç'un, uluslararası düzeyde bilinen, Osmanlı devletinin darphane kurarak altın ve gümüş sikke basacak kadar önem verdiği bir yer olduğunu belirtti.

Kilisenin yapısı hakkında ön değerlendirmede bulunan Aytekin, “Kilisede çok büyük blok taşlardan ana kayalardan çevre duvarların yapıldığını, Tonlarca ağırlıktaki bu taşların çevreden getirilerek iyi bir ustalıkla buraya yerleştirildiğini görüyoruz ve ağırlıklı olarak Horasan harcının kullanılması bu yapıların kısmen günümüze kadar gelmesini sağlamış bulunuyor. Kazımızın başlangıç noktasındayız Henüz yeni yeni verileri ulaşmaya başladı. Sanıyorum 1 ay sonrasında veya 2 ay sonra daha iyi bir plana ulaşacağımızı hangi planda ve hangi döneme ait olabileceği konusunda iyi yorumlara ulaşacağımızı bekliyorum” dedi.

Orta Çağ ve Osmanlı eserlerini bir arada bulundurması dolayısıyla Adakale’nin Karadeniz'deki ender bölgelerden biri olduğuna değinen Aytekin, “Bu kazımız Doğu Karadeniz Bölgesi'ndeki en önemli kazalardan birisi geçen sene İskenderpaşa Camii’ndeki Türbeler üzerinde çalışmıştık ve önemli verilere ulaşmıştık.  Bu sene de bu kilisede önemli birileri ulaşacağımızı ve Artvin'in tarihsel geçmişi ve özellikle Ardanuç’un tarihi Ardanuç Kalesi'nin tarihsel geçmişi hakkında önemli verileri ulaşacağımızı bekliyoruz” diye konuştu.

Kilisenin bulunduğu konumdan ve barındırdığı zengin kültüründen bahseden Aytekin, “Burası Ardanuç Kalesi olarak bilinen ve ortaçağ döneminde ve Osmanlı Döneminde yöresel Merkez olan surlarla çevrili Ada Kale olarak nitelenen, bugün Merkez mahalleye bağlı surlarla çevrili alan kent bölümünü oluşturuyordu. Üstteki İçkale dediğimiz yer ise yönetici sınıfın oturduğu yönetim Merkezi'nin bulunduğu yer. Ortaçağ döneminde yönetici sınıfı İçkale’de otururken Osmanlı döneminde İçkale'nin kullanılmadığı terk edildiği görülmektedir. Osmanlı döneminin en iyi verilerini Adakale semtinde özellikle İskender Paşa'nın Vakıf eserleri ile mamur hale geldiği Artvin'e ait ilk Camii'nin İskender Paşa camisinin 1553 yılında yapıldığını daha sonra yanındaki türbelerin Ahıska paşalarının da Medrese, çeşmelerin şadırvanın ve hamamın bulunduğu bir külliye niteliğinde gelişim gösterdiğini özellikle geçen sene görmüştük.  1777- 78 Osmanlı Rus Savaşı sonrasında da Rusya'nın eline geçmiş o dönemde biraz gerilemeye başlamış. Burası 1954 yılında da ilçe merkezi olarak şimdiki meydanlar semti seçilince biraz geri duruma düşmüş, uygunsuz yapılaşma koşulları oluşmaya başlamış. Bizim elde ettiğimiz veriler Ardanuç’un özellikle 5’nci yüzyılda Gürcü Beylikleri döneminde Bizans'a bağlı olarak Hristiyan kültürü ile yoğunlaşan bir yerleşim olduğunu biliyoruz. 5’nci yüzyılda buranın bir idari merkez haline getirildiğini biliyoruz fakat asıl önemini 9.yüzyılda elde etmiş” ifadelerini kullandı.

Henüz çalışmalara yeni başlamalarına rağmen kilise yapısı hakkında önemli bilgiler verecek bulgular elde ettiklerini kaydeden Aytekin, “Bu alanın içerisinde küçük parçalar da olsa özellikle plastik süslemeler, kiliselerin ne tür süslemelere sahip olduğu konusunda veriler gelmeye başladı. Seramik konusunda ne tür kap Kacak kullandıkları konusunda veriler gelmeye başladı” şeklinde konuştu.

Çalışmaların tarihe ışık tutacağını sözlerine ekleyen Aytekin, açıklamasında şu ifadelere yer verdi: “Geçen sene İslami eserler üzerine çalıştık bu sene Hıristiyanlığa mensup kilise üzerinde çalışıyoruz. Gelecekte sivil mimarı üzerine çalışacağız biz her türlü arkeolojik değer taşıyan sanatsal öneme sahip askeri, sivil, dini bütün yapılar üzerinde ilgiliyiz. Yetkimiz Kültür ve turizm bakanlığı tarafından bir bütün olarak hem kentte hem de iç kalede tarafımıza bildirilmiş durumda. Yaklaşık 20 yıl sürdürülmesi özellikle İskender Paşa'nın ayağa kaldırılması konusunda önemli çalışmalar var. Artvin valimiz bu konuda öncülük etmektedir büyük destek vermektedir. Biz de onlara kazı ekibi olarak teknik veya kazı gerektiği zaman destek vereceğiz, mimari açıdan destek vereceğiz. Belki de 20 yıl içerisinde Ardanuç kalesi Adakale ve İçkale’si ile birlikte önemli bir yer olacak. İçkale'ye çıkış oldukça zor ve tehlikeli. Biz Bir asansör yaptırarak İçkale'ye asansör marifeti ile turistlerin asansörle çıkartılması projemiz var. Eğer bu desteklenirse ilk kez bir kaleye turistik çıkış sağlanmış olacak.

Buranın Bey ve Kral zamanında yoğunlaştığı biliyoruz ve 1200 yıllara kadar da hem ticari hem sosyal açıdan önemli bir kent durumuna geldiğini biliyoruz. 1551 yılında Osmanlı eline geçince de bu önemini koruduğu ama özellikle Ruslar döneminde yavaş yavaş önemini kaybetmeye başladığını görüyoruz. Dolayısıyla burada elde edeceğimizi veriler buradaki yapılaşmanın ne zaman başladığı ne kadar devam ettiği ve sanatsal olarak ne tür bir gelişim gösterdiği konusunda somut arkeolojik verilere ulaşmış olacağız. Çünkü arkeoloji bir şey tanımlarken mutlaka belirli bir şeye dayandırmaktadır elde olmayan verilere göre yorum yapmak sadece bir fantezi bir yoruma dönüşmektedir, bilimsel olmamaktadır. Dolayısıyla biz artık bu bölgenin Artvin'in bilimsel olarak anlaşılması gerektiğine inanan ve yaklaşık 30 yılı aşkındır yüzey araştırmalarla ve Şavşat kalesinden başlayarak Şimdi de Ardanuç kalesine devam eden çalışmalarımızla uluslararası seviyede yayınlar yapıyoruz.”